Afgelopen februari dompelden we ons weer twee dagen onder in een van de levels van de opleiding Deep Democracy: ‘Processwork’. Uitgangspunt voor deze tweedaagse was het werk van Arnold Mindell: ‘Sitting in the fire’. De ondertitel van dit boek is  ‘Large group transformation using conflict en diversity’.  Een ondertitel die gelijk duidelijk maakt waar het bij ‘processwork’ over gaat: over gedoe. En over het werken met dat gedoe.

Daar waar mensen met elkaar samen werken, raken ze elkaar. Ze zoeken elkaar op, ze praten met elkaar, ze wisselen feiten, meningen en gevoelens uit om hun koers uit te zetten en de volgende stap te bepalen.

In de gesprekken die ze met elkaar voeren, geven ze elkaar dus voortdurend zetjes, zoals Annemarie Mars dat in haar werk zo mooi verwoordt. Interactie: het geven van zetjes. Duidelijker dan dat kun je het bijna niet verwoorden!

En het aardige is: door die zetjes raken ze elkaar, botsen ze met elkaar, sturen ze bij, komen ze op ideeën, zetten ze ons af, vieren ze successen en maken ze na één stap achteruit er weer twee vooruit. Waar het om draait? Om het omgaan met andere mensen. Maar vooral ook: met het andere in andere mensen.

Een conflict is fundamenteel positief

Vanuit dit perspectief bekeken is het onvermijdelijk dat er conflicten ontstaan: omdat het andere in de ander niet strookt met jouw gedachten, opvattingen of zienswijze. Omdat jouw mening fundamenteel anders is. Of dat erg is? Nee. Sterker nog: een conflict is fundamenteel positief. Een conflict biedt een kans om een (nieuwe) wijsheid van de groep aan te boren en stappen te zetten in ieders persoonlijke groei en die van de organisatie.

Tot zover het blokje theorie. Want: hoe vanzelfsprekend het bovenstaande ongetwijfeld klinkt, de werkelijkheid is dat veel mensen zich oncomfortabel voelen bij conflicten. Ze houden niet van het gedoe, niet van de spanning die het oproept, van de mogelijke chaos en van de onvoorspelbaarheid. En als we heel eerlijk zijn: wij zelf diep van binnen ook niet …

Terug naar de teams.

Op momenten van stagnatie in een team is er vaak een (soms onbewust) gevoel van ’tegenover elkaar’ staan. Er is een onderliggende tegenstelling die nog niet aan de oppervlakte is, simpelweg, omdat ‘ie nog niet benoemd en/of uitgesproken is. Hoe je dat merkt in de dagelijkse praktijk? Aan het feit dat er groepjes ontstaan. Aan een buitengewoon goed florerend wandelgangencircuit. Aan collega’s die zich steeds meer terugtrekken op hun eigen terrein. Aan alweer iemand die zich ziek meldt.

Het is vaak lastig om als teamleider of als leidinggevende de vinger op de zere plek te leggen als het gaat om dit gedrag. De oplossing wordt vaak gezocht in het voeren van een-op-een-gesprekken, in het sussen van emoties of in, in het geval dat het conflict al wel op tafel ligt,  het ‘managen’ van het conflict: “Laten we wél een beetje professioneel blijven met z’n allen”.

Een conflict is geen “ruzie”, maar een “conflicterend iets”

Via Arnold Mindell ontdekten we iets nieuws. We leerden een conflict niet te zien als “ruzie”, maar als een “conflicterend iets”. Namelijk: als een manier om de tegenstellingen (polariteiten), uitgesproken of onuitgesproken, met elkaar te onderzoeken. Met andere woorden: in plaats van sussen, uit te praten of te managen gebruik je het conflict om samen als team weer verder te komen of weer samen een team te worden.

En dat is spannend. Want je voelt ’t meteen: dat kan alleen als iedereen meedoet, als iedereen zich uitspreekt. Iets wat vraagt om eerlijkheid en transparantie. En om voorbij te gaan aan het gevoel – en de opvatting van veel leidinggevenden en/of teams! – dat veiligheid in de groep voorwaardelijk is voor het voeren van dergelijke gesprekken.

Want hoe tegenstrijdig het wellicht ook klinkt: je werkt met elkaar aan de veiligheid van de groep door juist de spanning met elkaar op te zoeken. Iets wat je doet door met elkaar in gesprek te gaan en op tafel te laten komen wat er onder de tafel al (veel) langer speelt: onbegrip, jaloezie, vriendjespolitiek, rollen en posities van mensen en de (on)macht die dat met zich meebrengt. Met andere woorden: met elkaar in gesprek gaan over alle tegenstellingen (in de groep en in jezelf) die erom schreeuwen om gehoord en gezien te worden.

Als het lukt om al die polariteiten te erkennen en ze met begrip en compassie tegemoet te treden, creëren we die veiligheid dwars door het conflict en de bijbehorende de pijn heen. Het gevolg ervan is een omgeving waarin ieders kwaliteiten (weer) gerespecteerd en ingezet worden, waar iedereen zich goed voelt én resultaten worden behaald.

Wij zijn gegrepen door deze manier van kijken en werken. Daarom gaan we in een tweedaagse in juli verder op dit pad. Om nog beter te leren om in het vuur te zitten én om ons daar comfortabel bij te voelen. Want dat is het avontuur!